Kort na de bevrijding dachten mensen wel dat Waalwijk bevrijd was door de Polen. "Dat kwam omdat er toen veel Poolse militairen in Waalwijk ingekwartierd waren. Die bewaakten echter alleen het front", aldus Jack Didden, auteur van het boek Quest for Freedom: The History of the 1rst Polish Armoured Division 1939-1946. Waalwijk is alleen bevrijd door de Schotten, dus ere wie ere toekomt.
Door Hetty Dekkers
Maar over de Eerste Poolse Pantserdivisie valt genoeg te vertellen. Didden en grafisch ontwerper Maarten Swarts schreven er daarom een boek over. Dat boek wordt op 18 oktober gepresenteerd in het Maczek Memorial te Breda. Het is gemaakt en geschreven in opdracht van het Maczek Memorial. Deze organisatie zorgt tevens voor de verspreiding en verkoop, zodat Didden en Swarts deze keer niet zelf het boek aan de man hoeven te brengen.
Dikke pil
Het boek ‘Quest for Freedom’ is een dikke pil van ruim vierhonderd pagina’s, harde kaft, geschreven in het Engels. Het is geïllustreerd met zo’n zeshonderd foto’s en kaarten, en volgens Didden (73) en Swarts (80) is het prettig leesbaar en heel betrouwbaar qua feitelijke juistheid. “Wij hebben samen al ruim tien boeken gemaakt”, licht Didden toe. “Bij ons eerste boek, De Strijd tussen Maas en Duinen, waren we nog wat te losjes te werk gegaan. Daar hebben we veel van geleerd. We gebruiken nu voornamelijk primaire bronnen, zoals verslagen van gesprekken en betrouwbare archiefstukken. Als er onduidelijkheid is over een foto, gaan we gewoon kijken op locatie. We willen dat onze informatie klopt, niet dat er kletsverhalen in staan.” De keuze voor de Engelse taal was een bewuste. “Onze laatste boeken zijn allemaal in het Engels geschreven. Dat komt omdat er wereldwijd veel interesse bestaat voor onze boeken over de Tweede Wereldoorlog. In dit geval is het fijn dat ook Poolse mensen ons boek kunnen lezen.”
Generaal Maczek
Maar goed, die Eerste Poolse Pantserdivisie, hoe zat het daar nu mee? Volgens Didden en Swarts speelde deze groep een belangrijke rol tijdens de bevrijding. “Ze waren er al bij in Normandië en rukten mee op naar het noorden. In Brabant hebben ze bijvoorbeeld Breda bevrijd, een stad die nog steeds veel monumenten heeft ter ere van de Poolse bevrijders. De hoogste baas van de Poolse Pantserdivisie was generaal/majoor Maczek. die in Breda begraven ligt, bij zijn makkers. Maczek was een zeer intelligente man, die filosofie en taalkunde had gestudeerd. Hij heeft een half jaar zijn hoofdkwartier in Breda gehad, dat was lang voor die tijd.” De Polen hebben in de regio Langstraat vooral hard meegevochten, én manschappen verloren, in de tijd nadat Brabant officieel bevrijd was, zoals bij de slag om het Kapelse Veer. “In die periode, winter ‘44-’45, zijn in Brabant de meeste burgerslachtoffers gevallen”, tekent Didden aan. “Het front aan de Maas moest verdedigd worden, dat kostte veel mensenlevens.”
Tragisch
Na de oorlog zijn veel Polen hier blijven hangen, en dat was niet uit vrije wil, weet Didden. “Hun eigen land was inmiddels toegewezen aan de Russen, aan Stalin. Veel Poolse militairen wilden of konden daarom niet terug. Dat is eigenlijk het meest tragisch aan het verhaal van de Poolse Pantserdivisie. Die mannen hebben altijd gevochten voor de vrijheid van andere landen, terwijl hun eigen land min of meer weggeven werd aan de Russen. Daar was van vrijheid dus geen sprake meer.”
Onafscheidelijk duo
Maarten Swarts is de trouwe compagnon van Didden als er een boek gemaakt moet worden. Swarts zorgt niet alleen voor opmaak, maar leest en redigeert ook intensief mee. “Ik had vroeger een Pools jongetje in de klas, niemand vond dat gek. Toen we dit boek maakten, was ik vooral geïmponeerd door het feit dat de Polen nog zo hard gevochten hebben in Noord-Nederland en Noord-Duitsland, na de bevrijding. De Duitse bezetter gaf zich zomaar niet over, heb ik door dit boek geleerd.”
Eerbetoon
In het boek wordt het hele verhaal van de eerste Poolse Pantserdivisie (een tankbataljon van zo’n 16.000 man) uitgebreid uit de doeken gedaan. Daarnaast zijn er vier ‘persoonlijke’ verhalen in opgenomen. Eén gaat over generaal Maczek, een ander over de familie Rzemieniecki in Drunen. Zij hebben lang een snackbar gedreven in het centrum, want soldaat Rzemieniecki is gebleven en stichtte hier een gezin. “Veel Poolse bevrijders zwermden na de oorlog uit naar andere landen, zoals België en Amerika, maar een flink deel bleef ook hier in Nederland”, aldus Didden. “Met dit boek hebben we toch een soort eerbetoon afgeleverd aan de Poolse bevrijders”, meent Swarts. “En terecht, ze hebben het verdiend.”
Het boek is vanaf dit weekend voor € 65,- te koop via de website www.maczekmemorial.nl
Het imposante boek staat vol foto's en kaarten en is vanaf dit weekend te koop via de website www.maczekmemorialbreda.nl.