Geertruidenberg – Dit jaar is het 325 jaar geleden dat Menno van Coehoorn, Fries strateeg en vestingbouwer, de basis legde voor wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie. Daarom treden we dit jaar in de voetsporen van Menno en herbeleven we zo zijn inspectiereis met als route Grave, Heusden, Geertruidenberg, Willemstad en Bergen op Zoom. De eerste twee vestingsteden zijn al bezocht, dus was vrijdag 22 september Geertruidenberg aan de beurt. Onderdeel van de reis is een bijzonder kunstwerk, geïnspireerd op het gedachtegoed van Menno van Coehoorn, dat tot 15 oktober te zien is in Museum De Roos. Het kunstwerk werd, na een passende ontvangst door de Bergsche Battery, een toespraak van wethouder Mike Hofkens, een lezing van Ron Haveman, voorzitter van museum De Roos en een verhaal van legendejager Rob Hopstaken, door de wethouder op een moderne manier onthuld in de Geertruidskerk.
Door Jan Hoek
Nadat Anne-Wil Maris, programmamanager Alliantie Zuiderwaterlinie, de bijeenkomst in de Geertruidskerk officieel had geopend, gaf zij het woord aan Ron Haveman. Hij begon zijn verhaal in het rampjaar 1672, een tijd dat Geertruidenberg nog deel uitmaakte van de Oude Hollandsche Waterlinie. De stad is slecht voorzien van verdedigingsmiddelen; de wallen en grachten zijn verwaarloosd en het garnizoen telt slechts 75 man. Dat kon een probleem worden, want in dat rampjaar kreeg de Nederlandse Republiek er nog een vijand bij: Frankrijk. Menno van Coehoorn besefte dat de Zuiderwaterlinie een antwoord was op de dreiging. Vanaf 1695 buigt hij zich over de aanleg van de linie, waarvan hij 325 jaar geleden zijn inspectiereis maakte. Ron Haveman eindigde zijn boeiende verhaal met de woorden: “Een deel van de vestingwerken is ontmanteld. (Zo verdween een deel van de vestingwallen om plaats te maken voor de spoorlijn, jh). In onze gemeente bestaat nog het Commandeurs- en Statenbolwerk, tal van militaire gebouwen en Lunet aan de Donge. Laten we er zuinig op zijn!” Wethouder Mike Hofkens ging in zijn toespraak uitgebreid in op de voor- en nadelen van de Zuiderwaterlinie. “Deze linie behoort tot ons cultureel en militair erfgoed. Hoewel het haar functie als verdedigingswerk heeft verloren, ziet iedereen de kansen op het gebied van toerisme. Zo heeft ons eigen Lunet aan de Donge een functie binnen de horeca gekregen. Toch kent het zijn van vestingstad met al haar monumenten en erfgoed ook uitdagingen. Ogenschijnlijk zijn die er meer dan kansen. Hoe ga je bijvoorbeeld om met thema’s als duurzaamheid en woningbouw als je beperkt wordt in wat je mag. Is het geoorloofd om in een schootsveld woningen te bouwen of een supermarkt te vestigen? Hoe ga je om met zonnepanelen op daken van monumentale panden in een tijd waar duurzaamheid hoog op de agenda staat? Hoe verhouden natuurontwikkeling, ecologisch maaibeheer en biodiversiteit zich ten opzichte van zichtbaar militair en cultureel erfgoed? Toch is er meer mogelijk dan je denkt als je het gesprek met elkaar aangaat en de samenwerking aangaat.”
Vestingwallen
In het kader van ‘Menno’s Reis’ worden relevante gesprekken per stelling gevoerd met onder meer heemkundigen, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen, gemeenten, ondernemers en geïnteresseerde inwoners. Voor de stelling Breda-Geertruidberg vindt dat plaats op 29 september in het Filmhuis te Breda. Wethouder Hofkens zegt daarover: “Dat wordt gedurende ‘Menno’s Reis’ gedaan in zogenoemde ateliers, waar we praten over de uitdagingen van deze tijd in relatie tot de Zuiderwaterlinie en het brede erfgoed. Inwoners kunnen zich hiervoor aanmelden via de website van de Zuiderwaterlinie.” Na de toespraak van de wethouder vertelde Rob Hopstaken, een van de legendejagers, in passende kledij een boeiend verhaal over de Zuiderwaterlinie. Het doel van de legendejagers is om de oude vertelcultuur en geschiedenis op een lichtvoetige manier voor het publiek te presenteren. Dat deed Hopstaken op een prima manier, alleen liet het geluid in de Geertruidskerk hem nogal in de steek. Overigens staan op de website legendejagers.nl prachtige (luister)verhalen. Na het optreden van de legendejager onthulde wethouder Hofkens op een moderne manier het kunstwerk dat nog tot 15 oktober in museum De Roos staat. Aansluitend ging het gezelschap voor de bezichtiging van het door Studio APVIS gemaakte kunstwerk, onder begeleiding van de Bergsche Battery, naar museum De Roos. Na het scannen van een QR-code kan de museumbezoeker zijn telefoon richten op en van de zogenoemde ‘vestingwallen’ in het kunstwerk, waarna men meer te horen krijgt over de geschiedenis van de Zuiderwaterlinie. Een fraai staaltje van augmented reality ofwel toegevoegde realiteit. Het kunstwerk past uitstekend in Museum De Roos. Niet zozeer om de uitvoering ervan, maar omdat in de kelder van het museum aan de Markt een permanente tentoonstelling is over de Zuiderwaterlinie. Van harte aanbevolen.