Geertruidenberg – Op 22 juni 1843 arriveerden de eerste twee Zuster van Liefde van Onze Lieve Vrouw Moeder van Barmhartigheid uit Tilburg in de vestingstad. Het waren overste Brigitta en zuster Alphonse. De komst van de zusters en de oprichting van een dependance in Geertruidenberg met het devies ‘Liefde zonder eigenliefde’ betekende een ommekeer in de zorg en onderwijs aan armen en kwetsbaren. Op 1 januari 1963 kregen de zusters van het Moederhuis te horen dat de Liefdewerken in Geertruidenberg gestaakt zouden worden; de inzet van de congregatie verplaatste zich naar missiegebieden. Op 21 januari jl., de naamdag van de heilige Sint Agnes, arriveerden wederom twee Zusters van Liefde uit Tilburg in Geertruidenberg. Deze keer niet om zorg te verlenen, maar op uitnodiging van Initiatiefgroep ‘Gedachtegoed Sint Agnes’. De zusters Paulien Mul en Mariëtte Engelen waren als eregasten aanwezig bij de onthulling van herdenkingspunten in de historische tuin van het voormalige Liefdegesticht Sint Agnes.

Door Jan Hoek

“Sint Agnes verleende 120 jaar lang zorg, kraamzorg en onderwijs aan de inwoners van Geertruidenberg. Daarmee werd in feite de basis gelegd van de huidige zorglocatie De Riethorst, een van de locaties van Mijzo. Hoewel Sint Agnes als liefdegesticht niet meer bestaat, willen wij als initiatiefgroep ‘Gedachtegoed Sint Agnes’ stilstaan bij de verdiensten van de Tilburgse Zusters van Liefde”, aldus Ton Damen in zijn welkomstwoord in de ‘huiskamer’ van De Riethorst. Samen met Jan Domenie, Theo Schneijdenberg en Frank Staal vormt de voormalig coördinator Welzijn van De Riethorst Stromenland de initiatiefgroep, die eerder in Museum De Roos de succesvolle expositie ‘St. Agnes in Geertruidenberg 1843-1993’ organiseerde. Als eregasten waren de zusters Paulien Mul, bestuurslid van het Provincialaat Zusters van Liefde, en Mariëtte Engelen aanwezig. Tot ver in de 20e eeuw waren de Nederlandse zusters nationaal en internationaal zeer actief met hun spirituele kernwaarden: barmhartigheid, eenvoud en godsvertrouwen. Inmiddels zijn de zusters met pensioen en zijn hun taken overgedragen aan leken. In Nederland wonen alle nog levende 65 zusters in het moederhuis in Tilburg. Zuster Marriëte Engelen had het boekje ‘Staat van het personeel der congregatie 1938’, niet geheel toevallig het geboortejaar van de twee aanwezige zuster, meegenomen. Daarin is onder het kopje ‘Liefdewerken’ te lezen dat in dat jaar in totaal 499 zusters actief waren in het ‘Huis van de H. Agnes te Geertruidenberg’, te weten 159 op de bewaarschool, 231 op de school voor L.O., 25 op de naaischool en knipcursus, 26 op de kostschool voor schipperskinderen en 22 op de kookschool. Daarnaast hielden negen zusters zich bezig met de verzorging van hulpbehoevende personen en 27 met de verzorging van oude mannen en vrouwen. Dat alles onder leiding van Overste Maria Emerentia Tambach. Het St. Agnes wordt in 1963 een streekverpleeghuis, ditmaal onder leiding van de Zusters Franciscanen ‘Alles voor Allen’ uit Breda. Met name Zuster Lauriani van Breugel, actief van 1971 tot 1991, zou de verpersoonlijking van het verpleeghuis in de jaren 70 en 80 worden. Onder haar leiding zou het verpleeghuis uitgroeien tot een moderne gezondheidsinstelling. Zr. Lauriani was wel uitgenodigd, maar moest zich om gezondheidsproblemen helaas afmelden.

Herdenkingspunten

In aanwezigheid van diverse genodigden en bewoners van De Riethorst vond in het Stadspark de onthulling plaats van de herdenkingspunten aan het voormalige St. Agnes. In 1867 werd gestart met de bouw van het Sint Agnes-Liefdesgesticht. Door de jaren heen ontstond er een groot kloostercomplex, compleet met kapel, een eigen boerderij en tuin. Het gebouwencomplex is in de jaren 70 van de vorige eeuw gesloopt om plaats te maken voor een modern verpleeghuis en woningen. De tuin van het voormalige Kloostercomplex is onbebouwd gebleven en vormt nu het huidige Stadspark. Het zou de gemeente Geertruidenberg, die met wethouder Mike Hofkens en Robert Celie, beleidsmedewerker Monumenten, overigens een positieve rol speelde bij de totstandkoming van de herdenkingspunten, sieren als de naam van het park officieel gewijzigd wordt in ‘Stadspark Sint Agnes’. De Zusters van Liefde en het Sint Agnes Liefdesgesticht hebben immers in die omgeving gedurende 120 jaar veel betekend voor de gemeenschap van Geertruidenberg. Door ras-Bergenaar Jan Domenie en de in de Koestraat geboren Frank Staal, 31 jaar lang algemeen directeur van de zorgorganisatie, werd een fraaie foto van het Liefdesgesticht en de kapel onthuld. De foto is superscherp, hetgeen te danken is aan het door Cees Schuller beschikbare gestelde glasnegatief. In het park bevinden zich nog enkele zichtbare historische elementen uit die periode, waarvan tijdens de plechtigheid verklarende ANWB-bordjes werden onthuld, zoals van de begraafplaats van de Zusters van Liefde, waarvan de Calvarieberg met kruis nog zichtbaar is. Na grondig onderzoek is het Bernadette Monshouwer gelukt de negentien namen van de aldaar begraven zusters te achterhalen; die namen staan op het door de zusters Mul en Engelen onthulde tekstbordje. Op een ander tekstbord wordt duidelijk dat de familie Allard, waarvan het familiegraf in de Stadstuin ligt, een grootse bijdrage heeft geleverd tot de ontwikkeling van het kloostercomplex. Op hetzelfde tekstbord is verder onder meer te lezen dat het aanwezige Uitkijktorentje in 1888 is gebouwd door de toenmalige priester en rector van het klooster Sint Agnes Johannes Allard. Daar werd na de onthullingen van de spraakmakende herdenkingspunten door Saskia de Bever, die een theehuis in het torentje heeft, voor de aanwezigen warme chocolademelk geschonken. Met de onthulling van de herdenkingspunten heeft de Initiatiefgroep ‘Gedachtengoed St. Agnes’ op passende wijze een blijvend eerbetoon aan de Zuster van Liefde van Sint Agnes gerealiseerd.