In het digitale tijdperk van muziekstreaming is het een zeldzaamheid geworden om volledige albums te beluisteren, maar echte muziekliefhebbers weten dat het luisteren naar een album van begin tot eind een unieke ervaring kan bieden. In de reeks 'Vinyl Verhalen' neemt Dennis Mikhout elke week een iconisch muziekalbum onder de loep. Tijdens deze ontdekkingsreis onthult hij de verhalen achter deze albums, variërend van klassieke studiomeesterwerken tot memorabele live-opnames, ongeacht het genre en tijdperk. Deze week: The Last Walz van The Band.

Door: Dennis Mikhout

Op 25 november 1976 nam The Band officieel afscheid van het hectische tourleven met een groots concert in Winterland Ballroom, San Francisco. Dit afscheidsconcert verscheen in 1978 als driedubbelalbum, tegelijk met een beroemde concertfilm van de hand van regisseur Martin Scorsese.

Het album (en tegelijkertijd ook de film) groeide uit tot een van de beroemdste live-registraties in de rockgeschiedenis. Niet alleen omdat The Band op de top van hun kunnen speelde, maar ook omdat een indrukwekkende stoet gastmuzikanten een bijdrage leverden aan dit laatste concert.

Wie waren The Band?

The Band bestond uit Robbie Robertson (gitaar), Levon Helm (drums, zang), Rick Danko (bas, zang), Richard Manuel (piano, zang) en Garth Hudson (toetsen, blaasinstrumenten). Ze begonnen als begeleidingsband van rockabillyzanger Ronnie Hawkins, en kwamen al snel daarna in dienst van Bob Dylan tijdens diens omstreden overstap naar elektrische muziek in 1965.

Met hun mix van rock, folk, country en soul werden ze in de late jaren zestig zelf een invloedrijke groep. Albums als Music from Big Pink (1968) en The Band (1969) lieten een uniek, rootsy geluid horen dat veel jonge rockmuzikanten inspireerde. Toch begon de sleet op het eind van de jaren ’70 voelbaar te worden. Robertson vond het tijd om het intensieve tourleven achter zich te laten en hij wilde dat doen in stijl.

Voor het afscheidsconcert nodigde The Band muzikale vrienden en helden uit met wie ze in de loop der jaren hadden gespeeld of inspiratie hadden gedeeld. De lijst leest als een wie-is-wie van de rock-, folk- en bluesgeschiedenis: Bob Dylan, Neil Young, Joni Mitchell, Eric Clapton, Muddy Waters, Van Morrison, Dr. John, Ringo Starr, Ronnie Hawkins, Neil Diamond en nog veel meer.

Het album bestaat eigenlijk uit verschillende delen. Een set van The Band zelf, met hun bekendste nummers, een set van optreden met gastartiesten en een afsluitende jamsessie met bijna iedereen op het podium.

Drie sleuteltracks:

The Night They Drove Old Dixie Down: Gezongen door Levon Helm, is dit een van The Band’s meest geliefde nummers. Het vertelt het verhaal van de Amerikaanse Burgeroorlog vanuit het perspectief van een verslagen Zuidelijke soldaat. In de live-versie op The Last Waltz krijgt het extra kracht door de emotie in Helms stem.

Further On Up the Road (met Eric Clapton): Een stevige bluesklassieker die in handen van The Band en Clapton een levendige, energieke uitvoering krijgt. Clapton en Robertson wisselen gitaarsolo’s uit alsof ze een gesprek voeren. Het is een voorbeeld van hoe soepel The Band zich kon aanpassen aan de stijl van hun gasten.

The Weight (met The Staple Singers): Hoewel The Weight al sinds 1968 een van The Band’s meest geliefde nummers was, kreeg het tijdens The Last Waltz een nieuwe dimensie. Voor de film nam de groep een speciale versie op samen met The Staple Singers, een van de meest invloedrijke gospelgroepen van de twintigste eeuw. De stemmen van Mavis en Pops Staples tillen het nummer naar een hoger plan: hun warme, krachtige zang voegt een spirituele laag toe aan het nummer. Het resultaat is een van de meest gedenkwaardige momenten van The Last Waltz, waarin The Band’s roots in folk en americana moeiteloos versmelten met de diepgang van gospel.

Hoewel The Last Waltz wordt beschouwd als een feestelijk afscheid, speelde er achter de schermen van alles mee. Levon Helm was kritisch op de nadruk die Robbie Robertson kreeg in zowel de film als de credits. Andere bandleden voelden zich overvallen door het idee om helemaal te stoppen met optreden. Ook drugsgebruik hing als een schaduw over het project: de muziekscene van de jaren ’70 was ermee doordrenkt, en in de film is dat zelfs zichtbaar (Neil Young trad op terwijl er nog duidelijk een lijntje cocaïne onder zijn neus zat, dat later met optische effecten werd weggewerkt). Ondanks al die spanningen slaagden The Band en hun gasten erin om samen één van de meest gedenkwaardige shows van de jaren ’70 neer te zetten.

Hoewel The Last Waltz vaak wordt gezien als het officiële einde van The Band, gingen de leden na 1976 niet formeel uit elkaar. Wel betekende het concert het einde van de groep in de klassieke bezetting. Zo werd het album niet alleen een afscheid van een tijdperk, maar ook het symbolische einde van The Band zoals de wereld hen kende: vijf mannen die samen een uniek geluid neerzetten, dat nooit meer helemaal in dezelfde vorm zou terugkomen.